Dijitalleşmenin hız kazandığı günümüz ekonomisinde, finansal kuruluşlar ve diğer yükümlü kurumlar için tüzel kişi müşterilerini tanıma ve doğrulama süreçleri, yasal uyumun ve risk yönetiminin temel taşlarından birini oluşturmaktadır. Elektronik Müşterini Tanı-Tüzel Kişi (eKYB), bu süreçleri dijital ortama taşıyarak hem güvenliği artıran hem de operasyonel verimlilik sağlayan modern bir çözüm olarak öne çıkmaktadır. MASAK tarafından belirlenen katı regülasyonlar çerçevesinde yürütülen eKYB süreçleri, suç gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanıyla mücadelede kritik bir rol oynamaktadır. Bu makalede, eKYB regülasyonlarının yasal dayanaklarını, temel yükümlülükleri, teknolojik gereklilikleri ve kurumlara sağladığı avantajları detaylı bir şekilde ele alacağız.
eKYB Kavramına Giriş
eKYB (Elektronik Müşterini Tanı-Tüzel Kişi), finansal kuruluşların ve diğer yasal yükümlülerin, ticari müşterilerinin kimliklerini ve yasal yapılarını dijital kanallar üzerinden doğrulamasını sağlayan süreçlerin bütünüdür. Bu kavram, geleneksel yöntemlerin dijital dönüşüme uğramış hali olarak, kurumların risklerini daha etkin yönetmelerine olanak tanır.
eKYB (Elektronik Müşterini Tanı-Tüzel Kişi) Nedir?
eKYB, bir işletmenin kimliğini, sahiplik yapısını, gerçek faydalanıcılarını ve yasal statüsünü elektronik ortamda teyit etme sürecidir. Bu süreç, kurumların dolandırıcılık, kara para aklama ve terörizmin finansmanı gibi yasa dışı faaliyetlere karışmasını önlemeyi amaçlar. Gelişmiş teknolojiler kullanılarak, tüzel kişiye ait resmi belgeler doğrulanır ve yetkili kişilerin kimlikleri uzaktan tespit edilir. Bu sayede, B2B (işletmeden işletmeye) ilişkilerde güvenli bir zemin oluşturulur ve Know Your Business (KYB) prensipleri dijital olarak uygulanmış olur.
Geleneksel KYB ve eKYB Arasındaki Temel Farklar
Geleneksel KYB süreçleri fiziksel belge alışverişi ve manuel kontrollere dayanırken, eKYB süreci tamamen dijital ve otomatize bir yapı sunar. İki yaklaşım arasındaki farklar, verimlilik, güvenlik ve müşteri deneyimi açısından belirgindir.
| Özellik | Geleneksel KYB | eKYB (Elektronik KYB) |
|---|---|---|
| Süreç Hızı | Yavaş (Günler veya haftalar sürebilir) | Hızlı (Dakikalar içinde tamamlanabilir) |
| Maliyet | Yüksek (Personel, kâğıt, kargo maliyetleri) | Düşük (Otomasyon sayesinde operasyonel maliyetler azalır) |
| Doğruluk ve Güvenilirlik | İnsan hatasına açık, sahteciliğe karşı daha savunmasız | Yapay zeka ve biyometri sayesinde yüksek doğruluk, sahteciliğe karşı daha güvenli |
| Müşteri Deneyimi | Zahmetli ve yorucu | Kolay, hızlı ve kesintisiz |
| Erişilebilirlik | Fiziksel şubeye veya yüz yüze görüşmeye bağımlı | Konumdan bağımsız, tamamen uzaktan gerçekleştirilebilir |
Dijitalleşen Ekonomide eKYB Süreçlerinin Önemi
Finansal hizmetlerin ve ticari faaliyetlerin giderek daha fazla dijital platformlara taşındığı günümüzde, eKYB süreçleri hayati bir öneme sahiptir. Dijitalleşme, kurumlar için yeni fırsatlar sunarken aynı zamanda siber suçlar ve finansal dolandırıcılık gibi yeni riskleri de beraberinde getirir. eKYB, bu riskleri en aza indirerek dijital ekonominin güvenli bir şekilde büyümesine katkı sağlar. Kurumların yasal düzenlemelere uyum sağlamasını kolaylaştırır, operasyonel verimliliği artırır ve müşteri memnuniyetini en üst düzeye çıkararak rekabet avantajı yaratır.
eKYB Regülasyonlarının Yasal Dayanağı ve Amacı
eKYB regülasyonları, ulusal ve uluslararası düzeyde finansal suçlarla mücadele etmek amacıyla oluşturulmuş yasal bir çerçeveye dayanır. Bu düzenlemeler, şeffaf ve güvenilir bir finansal sistemin korunmasını hedefler ve yükümlü kuruluşlara önemli sorumluluklar yükler.
Finansal Suçlarla Mücadele Kapsamında eKYB
eKYB düzenlemelerinin temel amacı, suç gelirlerinin aklanması (AML – Anti-Money Laundering) ve terörizmin finansmanının önlenmesi (CTF – Counter-Terrorism Financing) gibi ciddi finansal suçlarla mücadele etmektir. Tüzel kişilerin kimliklerinin ve gerçek faydalanıcılarının doğru bir şekilde tespit edilmesi, suçluların finansal sistemi yasa dışı faaliyetler için kullanmasını engeller. Bu süreçler, aynı zamanda sahtekarlık tespiti ve önleme mekanizmalarının da önemli bir parçasını oluşturur.
Uluslararası Standartlar: FATF (Mali Eylem Görev Gücü) Tavsiyeleri
Mali Eylem Görev Gücü (FATF), kara para aklama ve terörizmin finansmanıyla mücadelede küresel standartları belirleyen hükümetler arası bir organizasyondur. FATF tavsiyeleri, üye ülkeler için bir rehber niteliğindedir ve müşteri tanıma (KYC/KYB) süreçlerinin nasıl uygulanması gerektiği konusunda detaylı yönergeler içerir. Türkiye’nin de üyesi olduğu FATF’ın standartları, ulusal eKYB regülasyonlarının şekillenmesinde temel bir referans noktasıdır.
Türkiye’deki Yasal Çerçeve: 5549 Sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun
Türkiye’de eKYB uygulamalarının yasal dayanağı, temel olarak 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun’dur. Bu kanun, yükümlü kuruluşların müşterilerini tanıma, şüpheli işlemleri bildirme ve kayıtları saklama gibi temel sorumluluklarını tanımlar. Kanun, tüzel kişilerin kimlik tespitinin ve gerçek faydalanıcıların belirlenmesinin zorunlu olduğunu açıkça belirtir.
Düzenleyici Otorite: MASAK (Mali Suçları Araştırma Kurulu) ve Rolü
Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK), Türkiye’de suç gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanıyla mücadelede sorumlu olan ana düzenleyici ve denetleyici otoritedir. MASAK, 5549 sayılı Kanun çerçevesinde yönetmelikler ve tebliğler yayımlayarak eKYB süreçlerinin detaylarını belirler. Yükümlü kuruluşların bu düzenlemelere uyumunu denetler ve uyumsuzluk durumunda idari yaptırımlar uygular.
MASAK Tarafından Belirlenen Temel eKYB Yükümlülükleri
MASAK, yayınladığı yönetmeliklerle eKYB süreçlerinin nasıl yürütülmesi gerektiğine dair net kurallar ortaya koymuştur. Bu yükümlülükler, müşteri kabulünden sürekli izlemeye kadar geniş bir yelpazeyi kapsar ve teknolojik altyapı gerektirir.
Yükümlü Kuruluşların Kapsamı (Bankalar, Ödeme Kuruluşları, Kripto Varlık Sağlayıcılar vb.)
MASAK düzenlemeleri kapsamında eKYB yükümlülüğü bulunan kuruluşlar oldukça geniştir. Bu gruba başta bankalar olmak üzere, ödeme ve elektronik para kuruluşları, sigorta şirketleri, finansman şirketleri, faktoring şirketleri ve kripto varlık hizmet sağlayıcıları gibi birçok finansal kurum dahildir. Bu kuruluşlar, ticari bir ilişki kurdukları tüm tüzel kişilere eKYB prosedürlerini uygulamak zorundadır.
Uzaktan Kimlik Tespiti Sürecinin Adımları
MASAK, tüzel kişilerin kimliğinin uzaktan doğrulanması için belirli adımlardan oluşan bir süreç tanımlamıştır. Bu süreç, güvenliği en üst düzeyde tutmayı amaçlar.
Tüzel Kişi ve Gerçek Faydalanıcının Bilgilerinin Alınması
Sürecin ilk adımı, tüzel kişiye ait unvan, vergi kimlik numarası, MERSİS numarası, adres gibi temel bilgilerin ve şirketi %25’i aşan hisseyle kontrol eden veya nihai kontrole sahip olan gerçek faydalanıcının kimlik bilgilerinin alınmasıdır.
Gerekli Belgelerin (Ticaret Sicil Gazetesi, İmza Sirküleri, Vergi Levhası vb.) Temini ve Kontrolü
Tüzel kişinin yasal varlığını ve yetkililerini teyit etmek amacıyla Ticaret Sicil Gazetesi, vergi levhası, imza sirküleri gibi resmi belgeler talep edilir. Bu belgelerin güncelliği ve geçerliliği, güvenilir kaynaklardan (örn. Ticaret Sicil Müdürlüğü) doğrulanır.
Gerçek Faydalanıcının Kimliğinin Görüntülü Görüşme Yöntemiyle Doğrulanması
Sürecin en kritik aşamalarından biri, tüzel kişi adına işlem yapan yetkilinin veya gerçek faydalanıcının kimliğinin, müşteri temsilcisi ile yapacağı şifreli ve güvenli bir görüntülü görüşme ile teyit edilmesidir. Bu uzaktan kimlik tespiti yöntemi, fiziksel doğrulamaya alternatif olarak geliştirilmiştir.
Biyometrik Veri Karşılaştırması ve Canlılık Testi
Görüntülü görüşme sırasında, kişinin sunduğu kimlik belgesindeki fotoğraf ile canlı görüntüsü, biyometrik teknolojiler kullanılarak karşılaştırılır. Ayrıca, kişinin gerçekten canlı olduğunu ve bir kayıt veya maske kullanmadığını anlamak için “canlılık testi” (liveness detection) yapılır. Bu testler, deepfake gibi sahtekarlık girişimlerini engellemek için zorunludur.
Risk Değerlendirmesi ve Risk Bazlı Yaklaşım Zorunluluğu
MASAK, yükümlü kuruluşların tüm müşterilerine aynı seviyede tedbir uygulamasını beklememektedir. Bunun yerine, “risk bazlı yaklaşım” benimsenmesi zorunludur. Bu yaklaşıma göre kurumlar, her bir tüzel kişi müşterinin faaliyet alanı, işlem hacmi, ülke riski gibi faktörlere göre bir risk profili oluşturmalı ve yüksek riskli olarak değerlendirilen müşterilere yönelik daha sıkı ve detaylı incelemeler (güçlendirilmiş tedbirler) uygulamalıdır.
Kayıtların Saklanması ve İbraz Yükümlülüğü
eKYB sürecinde toplanan tüm bilgi, belge, video kayıtları ve raporlar, yasal düzenlemeler gereği belirli bir süre (genellikle son işlem tarihinden itibaren 10 yıl) boyunca saklanmak zorundadır. Bu kayıtların, MASAK gibi yetkili otoriteler tarafından talep edildiğinde derhal ibraz edilebilecek şekilde güvenli ve erişilebilir bir sistemde tutulması gerekmektedir.
eKYB Süreçlerinde Teknolojik ve Operasyonel Gereklilikler
Etkili ve yasalara uygun bir eKYB süreci, yalnızca yasal kuralları bilmekle değil, aynı zamanda doğru teknolojik altyapıyı ve operasyonel disiplini kurmakla mümkündür. Bu gereklilikler, sürecin güvenliğini, hızını ve doğruluğunu doğrudan etkiler.
Kullanılması Gereken Teknolojiler ve Sistemler
Modern eKYB çözümleri, bir dizi gelişmiş teknolojinin entegre şekilde çalışmasıyla hayat bulur.
Optik Karakter Tanıma (OCR) ile Belge Okuma
Optik Karakter Tanıma (OCR), kimlik kartı, pasaport, vergi levhası gibi belgeler üzerindeki metinleri otomatik olarak dijital verilere dönüştürür. Bu teknoloji, manuel veri girişini ortadan kaldırarak hem süreci hızlandırır hem de insan kaynaklı hataları minimize eder.
Yüz Tanıma ve Biyometrik Doğrulama Sistemleri
Yüz tanıma teknolojisi, kişinin kimlik belgesindeki fotoğrafı ile canlı video görüşmesi sırasındaki yüzünü karşılaştırarak kimlik doğrulamasını sağlar. Yapay zeka destekli algoritmalar sayesinde yüksek doğruluk oranına sahip olan bu sistemler, biyometrik güvenliğin temelini oluşturur.
Güvenli ve Kesintisiz Görüntülü Görüşme Altyapısı
Müşteri temsilcisi ile müşteri arasında gerçekleştirilen görüntülü görüşmenin uçtan uca şifrelenmiş, yüksek kalitede ve kesintisiz olması zorunludur. Bu altyapı, görüşme sırasında veri sızıntısını ve yetkisiz erişimi engeller.
Bilgi Güvenliği ve Kişisel Verilerin Korunması (KVKK) Uyumu
eKYB süreçlerinde tüzel kişiye ve gerçek faydalanıcılara ait hassas veriler işlenir. Bu nedenle, tüm sürecin Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK) ve ilgili bilgi güvenliği standartlarına (örn. ISO 27001) tam uyumlu olması kritik öneme sahiptir. Verilerin güvenli bir şekilde saklanması, yetkisiz erişime karşı korunması ve yasal sınırlar içinde işlenmesi zorunludur.
Süreçlerin Denetlenebilirliği ve Raporlama Altyapısı
eKYB sürecinin her adımı (log kayıtları, alınan belgeler, video görüşmesi kaydı, doğrulama sonuçları vb.) değiştirilemez bir şekilde kaydedilmelidir. Bu kayıtlar, iç denetim ve MASAK gibi dış denetim kurumları tarafından yapılacak incelemeler için sağlam bir denetim izi (audit trail) oluşturur. Güçlü bir raporlama altyapısı, uyum süreçlerinin takibini kolaylaştırır.
Personel Eğitimi ve Farkındalık Yükümlülükleri
Teknoloji ne kadar gelişmiş olursa olsun, sürecin başarısı büyük ölçüde insan faktörüne bağlıdır. Görüntülü görüşmeyi yapan müşteri temsilcileri başta olmak üzere, ilgili tüm personelin eKYB regülasyonları, sahtekarlık yöntemleri ve kullanılan teknolojiler hakkında düzenli olarak eğitilmesi gerekmektedir. Bu eğitimler, personelin şüpheli durumları fark etme ve doğru adımları atma becerisini artırır.
eKYB Regülasyonlarına Uyumun Kurumlar İçin Önemi ve Sonuçları
eKYB düzenlemelerine uyum, kurumlar için yalnızca bir yasal zorunluluk değil, aynı zamanda stratejik bir avantajdır. Uyum sağlamanın getirdiği faydaların yanı sıra, uyumsuzluğun yol açabileceği ciddi riskler de bulunmaktadır.
| Uyum Sağlamanın Avantajları | Uyumsuzluğun Potansiyel Riskleri |
|---|---|
| Operasyonel Verimlilik: Otomasyon sayesinde süreçler hızlanır, maliyetler düşer. | İdari Para Cezaları: MASAK tarafından milyonlarca lirayı bulabilen ağır cezalar uygulanabilir. |
| Gelişmiş Müşteri Deneyimi: Hızlı ve kolay müşteri kabulü (onboarding) müşteri memnuniyetini artırır. | Faaliyetlerin Durdurulması: Ciddi ve tekrar eden uyumsuzluklar, kurumun faaliyetlerinin askıya alınmasına yol açabilir. |
| Risk Yönetimi: Finansal suç ve dolandırıcılık riskleri etkin bir şekilde yönetilir. | İtibar Kaybı: Yasalara uymayan bir kurum imajı, müşteri ve iş ortakları nezdinde güven kaybına neden olur. |
| Yasal Güvence: Düzenleyici kurumların denetimlerinden sorunsuz geçilir. | Hukuki Sorumluluk: Kurum yöneticileri hakkında yasal ve cezai işlem başlatılabilir. |
Uyum Sağlamanın Avantajları
eKYB düzenlemelerine proaktif bir şekilde uyum sağlayan kurumlar, önemli faydalar elde eder.
Operasyonel Verimlilik ve Maliyet Azalması
Manuel ve kağıda dayalı süreçlerin otomatize edilmesi, personel zamanından tasarruf sağlar, operasyonel hataları azaltır ve işlem maliyetlerini düşürür.
Müşteri Deneyiminin İyileştirilmesi
Müşterilerin şubeye gitmeden, dakikalar içinde hesap açabilmesi veya hizmet almaya başlayabilmesi, modern tüketicinin beklentilerini karşılar ve marka sadakatini güçlendirir.
Yasal ve Finansal Risklerin Yönetimi
Güçlü bir eKYB altyapısı, kurumu dolandırıcılık girişimlerine ve yasa dışı faaliyetlere karşı korur, böylece potansiyel finansal kayıpları ve yasal sorunları en aza indirir.
Uyumsuzluğun Potansiyel Riskleri ve Yaptırımları
MASAK düzenlemelerine uymamanın sonuçları kurumlar için oldukça ağır olabilir.
İdari Para Cezaları
MASAK, denetimler sonucunda tespit ettiği eksiklikler ve ihlaller için yükümlü kuruluşlara yüksek tutarlarda idari para cezaları uygulama yetkisine sahiptir.
Faaliyetlerin Sınırlandırılması veya Durdurulması
Sistematik ve ciddi uyum sorunları tespit edilmesi durumunda, düzenleyici otorite kurumun yeni müşteri kabul etmesini engelleyebilir veya faaliyetlerini geçici ya da kalıcı olarak durdurabilir.
İtibar Kaybı
Finansal suçlarla anılan veya yasalara uymadığı ortaya çıkan bir kurum, müşterilerinin, yatırımcılarının ve iş ortaklarının güvenini kaybeder. Bu durum, uzun vadede telafisi zor olan bir itibar kaybına yol açar.
eKYB Çözümleri İçin Neden İHS Teknoloji’yi Tercih Etmelisiniz?
eKYB regülasyonlarına tam uyumlu, güvenli ve verimli bir altyapı kurmak, doğru teknoloji ortağını seçmekle başlar. İHS Teknoloji, sunduğu yeni nesil çözümlerle bu karmaşık süreçte kurumların en güvenilir yardımcısıdır.
Güncel MASAK Mevzuatına Tam Uyumlu Altyapı
İHS Teknoloji’nin eKYB çözümleri, en güncel MASAK tebliğ ve yönetmeliklerine %100 uyumlu olarak geliştirilmiştir. Mevzuattaki değişiklikler anında sisteme yansıtılarak yasal uyum riskiniz ortadan kaldırılır.
Uçtan Uca Otomatize Edilmiş Süreçler
Belge toplama, OCR ile veri çıkarma, biyometrik doğrulama ve risk değerlendirme gibi tüm adımlar otomatize edilmiştir. Bu sayede, müşteri kabul süreçleriniz dakikalar içinde tamamlanır ve operasyonel verimliliğiniz en üst seviyeye çıkar.
Gelişmiş Yapay Zeka ve Biyometrik Doğrulama Teknolojileri
Yüksek doğruluk oranına sahip yapay zeka destekli yüz tanıma, canlılık testi ve OCR teknolojilerimiz, sahtekarlık girişimlerine karşı en üst düzeyde koruma sağlar. Sunduğumuz Bulut KYC platformu, bu teknolojileri entegre bir şekilde sunar.
Yüksek Güvenlik Standartları ve Veri Koruma Garantisi
Tüm veriler, KVKK ve GDPR gibi veri koruma regülasyonlarına uygun olarak, yüksek güvenlikli altyapılarda işlenir ve saklanır. Uçtan uca şifreleme ve gelişmiş siber güvenlik önlemleriyle verileriniz her zaman güvendedir.
Kolay Entegrasyon ve Esnek Çözüm Mimarisi
API tabanlı esnek mimarimiz, mevcut sistemlerinize (CRM, ERP vb.) hızlı ve sorunsuz bir şekilde entegre olmamızı sağlar. İhtiyaçlarınıza özel olarak ölçeklenebilen çözümlerimizle, iş süreçlerinize kolayca adapte oluruz.
